Cyberprzemoc

Przemoc towarzyszy ludziom od zawsze, ale wraz z rozwojem cywilizacji pojawiają się coraz to w nowe jej formy. wszelkiego typu wciąż udoskonalane narzędzia elektroniczne oraz sieć internetowa, stwarzając wiele udogodnień i możliwości, stanowią równocześnie pole do różnego rodzaju nadużyć, jednym ze współczesnych wyzwań dla profesjonalistów zajmujących się pomocą osobom uwikłanym w przemoc jest rozpoznanie przemocy w cyber przemocy.

Cyberprzemoc, nazywana inaczej przemocą elektroniczną, to krzywdzenie innych z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Może być realizowana poprzez prześladowanie, nękanie czy wyśmiewanie z wykorzystywaniem Internetu i narzędzi typu elektronicznego, np. SMS, e-mail, witryna internetowa, blog, forum dyskusyjne, portal społecznościowy, komunikator sieciowy itp. Jednym z przejawów  może być podszycie się pod osobę, tworząc w jej imieniu stronę internetową lub ogłoszenie (np. o treści erotycznej) lub stworzenie jej antystrony. Osobę stosującą tego typu przemoc określa się stalkerem. Celem działania sprawcy przemocy elektronicznej jest poniżeniem czy zdyskredytowanie danej osoby lub grupy osób. Specyfikacja tej formy przemocy polega na tym, że kompromitujące materiały są dostępne dla wielu osób w bardzo krótkim czasie i nierzadko nie da ich się całkowicie usunąć z sieci, a sprawca jest w dużym stopniu anonimowy. Ofiara cyberprzemocy może być w efekcie nękana  nie tylko przez bezpośredniego sprawcę krzywdzenia, ale również przez kolejne osoby, którym dany materiał został udostępniony. Jest narażona na atak o każdej porze dnia i nocy oraz w każdym miejscu, co bardzo utrudnia skuteczne chronienie się przed kolejnymi aktami przemocy i nasila odczuwanie ciągłego lęku i wstydu. Fakt, że sprawca przemocy w świecie wirtualnym nie widzi emocjonalnej reakcji ofiary na swoje zachowanie, sprawia, że łatwiej mu krzywdzić innych, ponieważ nie współodczuwa cierpienia osoby doświadczającej przemocy. Ponieważ cyberprzemoc dotyka przede wszystkim nieletnich, jej skutki mogą być dla jeszcze niedojrzałych emocjonalnie osób dramatyczne. Sprawę utrudnia również wciąż niska świadomość społeczna problemu i związana z tym raczej późna reakcja dorosłych.

NARUSZENIE DÓBR OSOBISTYCH, W SZCZEGÓLNOŚCI WIZERUNKU, NAZWISKA LUB CZCI

Jest to działanie polegające na upublicznieniu wizerunku lub danych osobowych właściciela bez jego zgody, wiedzy lub wbrew jego woli. Naruszenie czci wiąże się z użyciem tych danych w celu upokorzenia ofiary, uwłaczania jej godności osobistej czy znieważenia jej. Jedną z form naruszenia czci jest również pomówienie ofiary o takie zachowania lub właściwości, które mogą ją poniżyć w opinii publicznej, a także wypowiadanie pod jej adresem obraźliwych określeń lub wulgaryzmów. Przykłady naruszenia dób osobistych to np.:

  • umieszczenie zdjęcia lub nagrania przedstawiającego kogoś na stronie internetowej, blogu czy portalu społecznościowym,
  • rozesłanie zdjęcia z czyimś wizerunkiem lub filmu do innych użytkowników sieci internetowej, np. przez e-mail lub MMS,
  • umieszczanie w Internecie lub rozsyłanie np. poprzez e-mail, sms, za pomocą komunikatora treści obraźliwych,
  • tworzenie ośmieszających witryn internetowych, blogów lub fałszywych profili w serwisach społecznościowych,
  • rozsyłanie przy pomocy sieci internetowej lub telefonu komórkowego materiałów kompromitujących daną osobę

WŁAMANIA

Ten rodzaj cyberprzemocy polega na włamaniu się do miejsca w Internecie strzeżonego hasłem lub innym zabezpieczeniem, w którym przechowywane są prywatne materiały lub informacje. Może to być włamanie na konto e-mailowe, profil w serwisie społecznościowym , bloga lub inne miejsce chronione zabezpieczeniem. Ta forma krzywdzenia obejmuje również wprowadzenie na stronie, koncie e-mailowym, profilu lub blogu zmian, takich jak np. zmiana hasla, kodu dostępu, ujawnianych treści, wyglądu, dodanie lub usunięcie zdjęć lub danych, niszczenie czy uszkadzanie. Celem sprawcy może być chęć uzyskania dostępu do informacji na temat ofiary lub próba ośmieszenia jej, a także chęć okazania własnej mocy i wzbudzenie strachu. Działania tego typu uderzają w potrzebę i prawo do ochrony własnej prywatności, naruszają podstawowe poczucie bezpieczeństwa ofiary.

GROŹBY

Grożenie odbywa się za pomocą narzędzi elektronicznych, ma na celu wzbudzenie u ofiary strachu, niepokoju lub sposobem na wymuszenie u niej określonego zachowania (np. dzielenie się kieszonkowym, udział w rozprowadzaniu narkotyków czy ukazanie względów sprawcy). Przesyłanie gróźb może odbywać się przy pomocy telefonu komórkowego, drogą e-mailową lub za pomocą innych narzędzi dostępnych w Internecie (forum, czat, portal społecznościowy, komunikator). Może przejawiać  w formie treści werbalnych lub przy wykorzystaniu gestów i innych zachowań oddziałujących na psychikę ofiary. Treść groźby dotyczy zwykle opisu zachowania, które jest przestępstwem np. pozbawienia ofiary życia, pobicia lub kogoś jej bliskiego, zabrania lub zniszczenia ważnego przedmiotu, ujawnienia intymnych informacji. Jest to dość popularna forma cyberprzemocy ponieważ sprawcy czują się anonimowi, a brak bezpośredniego kontaktu z ofiarą zwiększa poczucie bezkarności.

WULGARYZMY

Jest to forma przemocy polegająca na stosowaniu wulgarnych słów i wyrażeń w takich miejscach w Internecie, które są powszechnie dostępne, np. fora internetowe, rozmowy na portalach społecznościowych lub grupowych czatach, a także umieszczenie w Internecie, w powszechnie dostępnym miejscu, nieprzyzwoitego zdjęcia, obrazka lub rysunku. Krzywdzenie polega w tym wypadku na narażeniu innych osób na zawstydzenie lub zgorszenie, j jest szczególnie dotkliwe w przypadku dzieci.

NĘKANIE

Nękaniem można określić zachowania, które na celu wzbudzenie w ofierze negatywnych uczuć, takich jak niepokój czy zranienie, a także wielokrotne powtarzane działania skierowanego na ofiarę wbrew jej woli. Nękanie w cyberprzestrzeni może wyrażać się poprzez:

  • wielokrotne wysyłanie komuś niechcianych lub nieprzyjemnych informacji, obrazów, linków, zdjęć przy użyciu telefonu komórkowego lub narzędzi internetowych,
  • notoryczne wysyłanie komuś e-maili lub informacji za pomocą czatów komunikatorów czy SMS-ów mimo wyraźnej niezgody odbiorcy,
  • wpisywanie bardzo dużej ilości niechcianych komentarzy pod wypowiedziami lub zdjęciami danej osoby w Internecie.

Jest to forma przemocy szczególnie trudna do zniesienia, gdy niechciane informacje przekazywane są równocześnie różnymi drogami. Celem działania sprawcy może być zarówno dokuczenie ofierze, wzięcie na niej odwetu za rzeczywistą lub wyobrażoną krzywdę, jak i przekonanie jej do czegoś, np. umówienia się ze sprawcą na randkę lub kontynuowania zerwanego związku. Nękanie budzi jednak w ofierze negatywne uczucia, takie jak strach, złość czy poczucie osaczenia. Jest szczególnie niebezpieczne, kiedy z czasem narasta, a nadawane komunikaty stają się coraz bardziej natarczywe.

PROFIL OFIARY I SPRAWCY CYBERPRZEMOCY

Sprawca cyberprzemocy jest zwykle osobą w wieku kilkunastu lat, której zależy na akceptacji i uwadze grupy, a nie potrafi o to zadbać w dojrzały, społecznie akceptowany sposób. Może mieć trudność w hamowaniu i kontrolowaniu impulsów, nie potrafi odraczać przyjemności, szuka sposobów, by w krótkim czasie i bez większego wysiłku spełnić swoje potrzeby – np.czucia się kimś ważnym, wartościowym, silnym. Próbuje agresywnym zachowaniem rozwiązać swoje problemy. Prawdopodobnie obawia się negatywnych konsekwencji swojego działania, wykorzystuje więc Internet do stosowania przemocy, bo w sieci czuje się anonimowy i bezkarny. Wielu sprawców przemocy wirtualnej posługuje się pseudonimem, by ukryć swoją tożsamość i dzięki temu nie musieć konfrontować się ze skutkami swoich działań. Sprawca przemocy elektronicznej zazwyczaj jest rówieśnikiem ofiary i uczęszcza do tej samej szkoły, rzadziej jest to kolega lub koleżanka spoza szkoły lub osoba osoba anonimowa. Warto jednak pamiętać, część przypadków nękania za pomocą urządzeń elektronicznych to działania osób dorosłych. Są to najczęściej mężczyźni lub kobiety o osobowości symbiotycznej, próbujący poprzez zdominowanie drugiej osoby poradzić sobie z wewnętrzną pustką i samotnością. „Nękacz” potrzebuje przede wszystkim uwagi,  nawet negatywnej, rzadko poprzestaje jedynie na cyberprzemocy, może posunąć się nawet do samookaleczeń, samobójstwa, pobicia lub zabójstwa ofiary.

Ofiarą cyber przemocy najczęściej zostaje dziecko lub nastoletniej, który już wcześniej był krzywdzony przez rówieśników. Nierzadko jest to osoba mało kontaktowa, o niskim poczuciu wartości, wyróżniająca się z grupy, np. otyła, dopiero przybyła z innego miasta, o odmiennej niż większość orientacji seksualnej. Doświadczenie cyberprzemocy nasila jej poczucie bycia inną, odmienną, budzi poczucie osamotnienia i prowadzi do izolacji (wynikającej z chęci wycofania się, ukrycia). Ofiara przemocy wirtualnej odczuwa zwykle silny wstyd i upokorzenie, rozpacz, pojawia się u niej negatywne myśli o sobie i o świecie. Zdarza się, że negatywne emocje przesłaniają inne uczucia i doświadczenia, co może prowadzić do poczucia, że w jej życiu nic dobrego się już nie wydarzy, a w efekcie do myśli samobójczych i prób targnięcia się na swoje życie. Ofiara cyber przemocy może przeżywać również silne pragnienie, by przemoc nigdy nie się nie wydarzyła, chciałaby „cofnąć czas”, nie potrafi poradzić sobie z konsekwencjami krzywdzenia, takimi jak własne trudne emocje, reakcja innych osób, koncentracja na sobie uwagi otoczenia. Ofiary nękania to najczęściej te, które mają niskie poczucie wartości i wyraźnie potrzebują akceptacji, lub szczególnie wrażliwe, lubiące pomagać innym, mające trudności z asertywnym odmawianiem i dbanie o własne potrzeby.

SKUTKI CYBERPRZEMOCY

Cyber przemoc jest bardzo dotkliwym przejawem krzywdzenia. Jej bezpośrednią konsekwencją jest przede wszystkim przeżywanie przez ofiarę bardzo silnych, negatywnych emocji takich jak upokorzenie, rozpacz strach, złość, bezradność oraz negatywne myśli na swój temat i nasilenie poczucia izolacji społecznej.
Dziecko czy nastolatek może mieć wrażenie osaczenia i poczucie, że jest zdane tylko na siebie, że nikt nie może mu pomóc ( duża część aktów cyberprzemocy odbywa się w przestrzeni, do której dorośli nie mają dostępu, ponieważ jest chroniona np. hasłem, poza tym wiele ofiar przemocy elektronicznej nie na świadomości, że krzywdzące ich działania są przestępstwem).W efekcie może zacząć unikać przychodzenia do szkoły lub na zajęcia pozalekcyjne, ogranicza kontakty ze znajomymi, zaczyna odczuwać dolegliwości psychosomatyczne, może uciec z domu, a także przejawiać działania autodestrukcyjne, takie jak samookaleczanie czy próby samobójcze. Skutki doświadczenia cyberprzemocy ze strony rówieśników są dotkliwsze dla dzieci w okresie preadolescncji oraz ofiar długotrwałej cyberprzemocy. Długo terminowe konsekwencje doświadczenia przemocy wirtualnej, zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych, to nasilenie się poczucia bezwartościowości , wstydu oraz winy, ciągłe napięcie psychofizyczne, powtarzające się koszmary dotyczące krzywdzenia, przekonanie o własnej niemocy dotyczącej różnych sfer życia, problemy w bliskich relacjach, brak wiary we własne możliwości, unikanie konfrontacji, a także odcięcie się od własnych uczuć. ofiary cyberprzemocy cierpią na depresję trzykrotnie częściej niż osoby, które nie doświadczyły tej formy krzywdzenia.

Skip to content